Opsiyonlar iki taraf arasında yapılmış sözleşmelerdir. Varantlar ise menkul kıymet niteliğindeki sermaye piyasası aracıdır. Varantlar ödünç işleme ve açığa satışa konu olamamaktadır. Varantlarda sadece ihraççı kurum ihraç yapmaktadır. Bu sebeple, yatırımcılar kısa pozisyona geçememektedir. Dolayısıyla yatırımcılar için opsiyonlarda olduğu gibi teminatlandırma gerekmemektedir.
926 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesinde tam ve dar mükellef gerçek kişi ve kurumlardan Borsa İstanbul'da işlem gören pay ve pay endekslerini dayanak varlık olarak alan yatırım kuruluşu varantlarından elde edilen kazançlar için ödenecek stopaj oranının pay işlemleri ile aynı olacağı belirtilmektedir. Dolayısıyla Endeks ve pay senedi varantlarından elde edilen kazançlardan %0 stopaj öngörülmüştür.
Buna ek olarak Emtia ve Döviz dayanaklı varantlar %10 stopaja tabidir.
Alım varantı yatırımcısına belirli bir tarihte ilgili dayanak varlığı belirli bir fiyattan alma hakkı verir. Yatırımcının herhangi bir yükümlüğü bulunmamaktadır. Alım varantları Dayanak varlığın değerinin artmasını bekleyen yatırımcılar için uygundur. Satım varantı ise yatırımcısına belirli bir tarihte ilgili dayanak varlığı belirli bir fiyattan satma hakkı verir. Yatırımcının herhangi bir yükümlüğü bulunmamaktadır. Satım varantları Dayanak varlığın düşeceği beklentisinde olan yatırımcılar için uygundur.
Elbette yapabilirler. Varantlar pay benzeri ürünler olduğu için yatırımcılar tıpkı değişik hisse senetlerine yatırım yapar gibi değişik varantlara da aynı anda yatırım yapabilirler.
Varantların fiyatlamasında Black and Scholes modeli kullanılmaktadır. Bu model varantın dayanak varlığının fiyatı, kullanım fiyatı, vadeye kalan gün sayısı, örtük oynaklığı, temettü beklentisi ve piyasa faiz oranı gibi değişkenleri kullanır.
Dayanak varlık spot fiyatı, kullanım fiyatı, vadeye kalan gün sayısı, faiz oranı, dayanak varlığın ileriye dönük oynaklığı ve temettü miktarı, varant fiyatına etki eden faktörlerdir. Piyasada oluşan temettü beklentisi varant fiyatlarına yansıtılır. Bu nedenle piyasa beklentisine paralel bir temettü ödemesi varant fiyatlarını olumlu veya olumsuz etkilemez. Fakat piyasa beklentisi dışında bir temettü ödemesi varant fiyatlarını etkileyecektir. Örnek vermek gerekirse piyasa beklentisinin üstünde bir temettü ödemesi ALIM varantlarının fiyatını düşürürken, SATIM varantlarını fiyatını arttıracaktır.
Varantlar, Borsa İstanbul Yapılandırılmış Ürünler ve Fon Pazarı altında işlem görürler.
Varantlarda kaldıraç etkin ayarlama olarak tabir edilen oran ile belirlenir. Etkin ayarlama varantın deltası ile ayarlamanın çarpılması ile bulunur ve değişkendir.
Yatırım ve Korunma amaçlı kullanılabilir. Yatırım amaçlı olarak dayanak varlıkta ALIM varantı alarak uzun ya da SATIM varantı alarak kısa pozisyon, oynaklık ve kaldıraç pozisyonları alınabilir. Korunma amaçlı olarak ise önceden alınmış bir pozisyonu koruma, nakit yaratma ve anapara korumalı stratejiler kullanılabilir.
Ürünler menkul kıymet olarak ihraç edilir, pay gibi alınıp satılır, ihraççılar ihraç ettikleri ürün karşılığında piyasaya karşı bir taahhüt altına girmiş olurlar. Yatırımcılar teminat yatırmadan pay gibi doğrudan ürünü alıp satarak işlem yapabilirler.
Her varant ayrı bir tahtada işlem görür. Her varantın ayrı bir kodu vardır ve bu kodlar Borsa İstanbul tarafından belirlenir.
Varant işlemleri sürekli işlem yöntemiyle ve piyasa yapıcılık sistemiyle gerçekleştirilir. Piyasa yapıcı herbir varantta sürekli olarak alış veya satış kotasyonu verir.
Farklı piyasa yapıcıların ihraç ettiği varantların her ne kadar dayanak varlık, kullanım fiyatı ve vadesi aynı olsa da fiyatları farklı olabilir. Bu durumun sebebi; farklı piyasa yapıcıların o dayanak varlıkta farklı örtük oynaklık beklentilerinin olması ve o vade için faiz ve temettü beklentilerinin farklı olması olarak açıklanır.
Varantlar serbest marjla işlem görmektedir. Yatırımcıların girdiği emirler, piyasa yapıcı kurumun girdiği kotasyonlar veya diğer yatırımcıların girdiği emirlerle eşleşebilir.
Piyasa yapıcı kuruluşlar varantların fiyatlarını borsaya virgülden sonra iki hane ile kote etmek zorundadır ve borsaya verilen kotasyonların 0’dan büyük olması gerekmektedir. Bu da varantın fiyatının minimum 0,01 TL (1 kuruş) olması demektir. Eğer varantın fiyatı 1 kuruşun altında ise varant değersiz sayılır ve bu varant için alış kotasyonu verilmez.
Varantlar belli bir sayıda ihraç olurlar, piyasa yapıcının elindeki varantlar tükendiğinde, piyasa yapıcı ilgili varantlarda daha fazla satış işlemi gerçekleştiremez.
Varantın değeri var ise, İş Yatırım piyasa yapıcı olarak alış kotasyonu vermektedir. Dolayısıyla bir varant, piyasa yapıcı tarafından değeri olduğu sürece geri alınmaktadır.
Varant fiyatının bir kuruş artması için;alım varantında, dayanak varlığın duyarlılık değeri kadar yükselmesi; satım varatında, dayanak varlığın duyarlılık değeri kadar düşmesi gerekmektedir. Dolayısıyla dayanak varlık fiyatı duyarlılık değeri kadar değişim yaşamadıysa, varantın fiyatı sabit kalır.
Günlük zaman değerinden dolayı, dayanak varlık fiyatı bir gün öncesine göre değişmese bile varant değer kaybetmektedir. Her varantın günlük zaman değeri kaybı (teta) vardır ve varantlar her gün bu teta değeri kadar değer kaybeder.
Uyarı: Varant hesaplamalarında teta değeri 365 gün üzerinden yapılmaktadır. Bu nedenle tatil günlerinde de zaman değeri kaybı (teta) yaşanır.
Varant alım/satım makası dayanak varlık alım/satım makası ve dayanak varlığın likiditesi ile ilgilidir. Dayanak varlıkta likiditenin düşük olması makası etkiler.
Aynı zamanda, zararda olan bir varant ile karda olan bir varantınalım/satım makaslarının aynı olması beklenmemelidir. Çünkü karda varant dayanak varlığa daha duyarlı hareket etmektedir.
Veri sağlayıcılar, menkul kıymette en son işlem geçen fiyata göre yüzdesel değişimi hesaplar. Dayanak varlıkta, 18:00 ile 18:15 arasında bir değişim olursa varantın veri sağlayıcıdaki fiyatı etkilenmez.
Varantın yüzdesel değişimi ile dayanak varlığın yüzdesel değişimini karşılaştırabilmek için, varantta bir iş günü önce en son işlem geçen zamandaki piyasa yapıcı alış fiyatı ile aktif piyasa yapıcı alış fiyatını karşılaştırmak doğru sonuç verecektir.
Örnek: IYIXX varantta bir iş günü önce son geçen işlem 1,00₺ olsun ve bu varantta bugün aktif piyasa yapıcı alış fiyatı 2,00₺ olsun. Bu varantta bugün hiç işlem gerçekleşmediyse piyasa yapıcı alış fiyatında gerçekleşen yükselişe rağmen varantın yüzdesel değişimi sıfır olacaktır. Fakat yatırımcı piyasa yapıcı alış fiyatları arası farkı hesaplarsa 100%’luk artışı analiz edebilir.
İş Varant tarafından geliştirilmiş "Varant Seçer", varant seçme sürecini kolaylaştırıyor. Varant seçer ile yatırımcılar 5 adımda kendilerine en uygun varantı seçebiliyor.
Varant risk grupları varant seçimi konusunda size yardımcı olacaktır. Ayrıca varant Akademi bölümündeki “10 Adımda Varant Nasıl Seçilir” eğitim sunumumuz size yardımcı olacaktır.
Varant hesaplamalarında Zaman Değeri Kaybı (teta) değeri takvim günü (365 gün) üzerinden yapılmaktadır. Bu nedenle tatil günlerinde de zaman değeri kaybı (teta) yaşanır.
